Egzama nedir?
Egzama hastalığı deriyi kurutan, kaşıntıya ve bazen de kabarcıklara sebep bir çeşit deri hastalığıdır. Halk arasında yaygın bir hastalık olan ve değişik tipleri bulunan egzama, dermatoloji polikliniklerine başvuru nedenleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır
Birden fazla sebebe bağlı olarak görülebilmektedir; ancak kesin egzama nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Egzamaya yol açan birden fazla etken olduğu gibi egzamanın da birçok çeşidi bulunmaktadır. Hastalık belirtileri, çeşitlerine göre değişiklik gösterebilmektedir.
Hastalıkta, ciltte çeşitli rahatsızlıklar görülmektedir. Vücutta kızarıklık, kaşıntı, cildin su toplaması, kuruması ve gerginleşerek çatlaması bu rahatsızlıklar arasındadır. Egzama sebebiyle pullanan ve çatlayan deri mikroorganizmaların girişine sebebiyet verdiği için enfeksiyon da ortaya çıkabilmektedir. Bunun için erken egzama teşhisi oldukça önemlidir.
Genellikle ellerde, bacaklarda ve ayaklarda görülse de vücudun herhangi bir yerinde de egzama hastalığı oluşabilmektedir. Egzama rahatsız edici bir görünüme neden olsa da tehlikeli bir rahatsızlık değildir. Basit tedaviler ile kontrol altına alınabilir. Egzama belirtilerini iyi tanımak ve vakit kaybetmeden doktora başvurmak önemlidir.
Egzamadan korunma yöntemleriyle kurtulun
Bu hastalık bir alerji ya da stres sonucunda ciltte oluşan ve halk arasında yaygın olan bir deri hastalığıdır. Tehlikeli olmasa bile görüntü itibariyle rahatsız edicidir. Basit korunma yöntemleriyle egzama kontrol altında tutulabilir. Özellikle kış aylarında soğuk hava ve nem oranının düşük olması, su, sabun, deterjan, tozlu ortamlar, mesleklere özgü kimyasallar egzamaya neden olmaktadır.
Belirtileri nelerdir?
Egzama genellikle deride el ve ayakta bacaklarda saç diplerinde; kızarıklık, pullanma, kaşıntı, sulantı, yanma hissi gibi belirtilerle ortaya çıkmaktadır. Egzama ilk etapta içi su dolu kabarcıklar olarak kendini gösterir. Daha sonra bu kabarcıkların yerini kepeklenmeler, kabuklar alır ve son aşamada ciltte kalınlaşma gözlenir.
Egzama hastalarında yaygın olarak enfeksiyon görülür, çünkü kolayca kuruyan, pullanan ve çatlayan deri mikroorganizmaların girişine olanak tanır. Egzama vücudun herhangi bir yerinde olabilir; ama daha çok ellerde, bacaklarda ve ayaklarda ortaya çıkar. Rahatsız edici bir görünüme neden olsa da tehlikeli bir rahatsızlık değildir.
Bazı kaşıntılar gece şiddetlenebilmekte ve uykudan uyandırma seviyesine gelebilmektedir. Görünürde herhangi bir leke olmasa bile vücuttaki kaşıntının hastalığın belirtisi olma ihtimali bulunduğu için vakit kaybetmeden uzmana görünmekte fayda vardır. Egzama tedavisinde erken teşhis, başarılı sonuçlar elde etmek için önemlidir.
Nasıl teşhis konur?
Egzama teşhisi koymak için fiziki muayene ve yama testi yapılmalıdır. Yama testinde ortaya çıkan alerjen, dermatologlar tarafından araştırılmalı ve sonrasında teşhis konulmalıdır. Yama testi esnasında hastanın sırtına alerjen maddelerin düşük konsantrasyonları yapıştırılır ve 48 ile 72 saat sonra açılarak gözlemlenir.
Bu süre içerisinde kişinin spor yapmaması, duş almaması ve testi etkileyecek benzer davranışlarda bulunmaması gerekir. Bölgede kabarma, sulanma ve kızarıklık varsa, hastanın o bölgeye sürülen maddeye karşı alerjisi olduğu tespit edilir.
Egzama hastalığı sebepleri nelerdir?
Genetik faktörler, alerjiler ya da kullanılan çeşitli kimyasal malzemeler rol alabilir. Farklı egzama tiplerine göre oluşum nedenleri değişiklik gösterebilir. Su, sabun, deterjan, kullanılan diğer kimyasal maddeler, tozlu ortamlar hastalığın oluşumuna zemin hazırlar.
Temizlik sektöründe çalışanlar, ev kadınları ve kuaförler, egzamanın en çok görüldüğü gruplardır. Alerjik kökenli egzama oluşmuşsa, alerjen maddenin çok az miktarda teması bile egzamaya neden olabilmektedir. Kimyasal nedeniyle oluşan egzama, temas devam ettiği sürece düzelmemektedir.
Değişik tipleri bulunuyor
Değişik tipleri bulunan egzamanın en çok etkilediği organlarımızdan biri ellerdir. Ellerdeki egzama çoğunlukla derinin biyolojik savunma kapasitesinin azalması veya yok olması sonucunda ortaya çıkar. Su, sabun, deterjan ve tozlu ortam gibi faktörler deriyi yıpratır.
Çok sık el yıkamakla ve temizlik işlerinde kullanılan çamaşır suyu maddeler de egzamanın gelişmesine zemin oluşturur. Egzama en fazla el sırtı ve ön kolda görülür. Kuru tipte olan lezyonlar tek elden asimetrik olarak başlar, diğer ele yayılma gösterir. Egzama, alerjik nedenlere bağlı olarak da gelişebilir.
Alerjik kökenli olan egzama temas devam ettiği sürece düzelme göstermez. Sadece alerjenle daha önce duyarlanmış kişilerde meydana gelir. Bir maddeye karşı alerjik reaksiyonun oluşması kalıcı bir sorundur. Duyarlılık bir kez oluştuktan sonra alerjen maddenin çok az miktarı bile egzamaya neden olur.
Egzama hastalığı türleri nelerdir?
Ömür boyu süren egzama hastalığının çeşitli türleri vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
Atopik egzama
Bu egzama çeşidinin gelişiminde genetik, immünolojik, çevresel faktörlerin bileşiminin rolü olduğu düşünülmektedir. Atopik egzama bebeklik ve çocukluk döneminde konak olarak görülür. Bebek egzaması olarak bilinen hastalık, yetişkinlik döneminde hafifleyebilir veya tamamen ortadan kalkabilir; ancak tekrarlayıcı özelliktedir. Bebeklerde egzama, ilk üç aylık dönemde yüzde başlar, sonra gövdeye, kol ve bacaklara yayılır.
Çocukluk döneminde eklemlerin iç kısımlarında kollarda ve bacaklarda atopik dermatit görülebilir. Yetişkinlik döneminde ise göz kapaklarında, kulakta, meme ucunda, eklem içlerinde ve ellerde ortaya çıkabilir. Kızarıklık, pullanma, kaşıntı, kuruluk ve deride kalınlaşma atopik egzama belirtileri arasındadır.
Seboreik dermatit
Nedeni tam olarak bilinmeyen ve kronik olan seboreik egzama cildin yağlı olduğu bölgelerde, yüzde yani kaşlar, yanaklar, burun kenarları, sakal içleri, göğüs ortası, saçlı deri, kulaklarda görülür. Kulak egzaması olarak da bilinen seboreik egzama kızarıklık, pullanma ve kabuklanmayla oluşur.
Kış ve bahar aylarında şiddetlenme eğiliminde olan seboreik egzamayı; stres, alkol, immün sistemin baskılanması gibi durumlar tetikler. Kulakta çocukluk çağında gelişen seboreik egzama, lenf bezlerinde şişme görülür ve enfeksiyon durumu söz konusu olabilir.
Asteatotik egzama
Bu egzama çeşidi yaşlılarda daha sık görülmektedir. Sık banyo yapılması, derinin üst tabakasındaki yağ miktarının azalması veya atopi gibi nedenler sonrasında görülebilmektedir. Kış aylarında kuruluk arttığı zaman daha fazla görülebilmektedir. Genellikle bacakların ön yüzünde, kollarda ve gövdede çıkmaktadır. Deride porselen çatlağı gibi bir görüntüye, kaşıntıya, kuruluğa ve döküntüye neden olmaktadır.
Kontakt egzama
Cildin duyarlı olduğu maddelere karşı oluşan akut veya kronik reaksiyondur. Cilt, koruyucu yağlarını engelleyen maddelere sürekli maruz kalırsa kontakt egzama oluşur. Kontakt dermatitte egzamayı tetikleyen bazı maddelere karşı dikkatli olunmalıdır.
Kontakt egzama; temizlik maddeleri, makyaj malzemeleri, parfümler, oje, endüstriyel maddeyle temas, saç boyaları, diş macunu, sakız, ayakkabı ve ayak spreyleri, pantolan fermuarı, metal düğmeler, geçici dövmeler nedeniyle görülür.
Numuler egzama
Daha çok kol ve bacaklarda, ellerde görülen numuler dermatit, madeni para büyüklüğünde, çok sayıda olabilen yuvarlak kaşıntılı lezyonlardır. Kronik seyirli olup, daha çok genç erişkinler ve yaşlılarda rastlanır.
Numuler egzamanın lezyonları papül ve vezikül denen ufak kabartıların birleşmesiyle oluşur ve akut dönemde kızarıklık, sızıntı ve kabuklanma gösterir. Kaşıntısı fazla olur. Numuler egzamayı tetikleyen bir enfeksiyon olabilir.
Gravitasyonel egzama
Ayakta çalışanlarda ve yaşlılarda çok sık görülen bir egzama çeşididir. Bacakların alt kısımlarında varislerin oluşması ve kan dolaşımın bozulmasıyla gelişmektedir. Burada kan birikmesinden dolayı damarlarda basınç artmakta ve bu da deride hasara neden olabilmektedir.
Doğum yapmış kadınlarda gravitasyonel türü görülebilir. Bacaklarda kuruluk, kaşıntı, su toplaması, kızarıklık gibi belirtilerle kendini gösterir. Egzama kronikleştikçe deride koyu lekeler, derinin sertleşmesi ve sonrasında ülser gibi yaralar oluşabilmektedir.
En sık görülen türleri
Saç derisinde
Saçlı deri egzamanın görüldüğü diğer bölgedir. Saç derisinde egzama, pul pul dökülme ve kabuklanma ile kendini belli etmektedir. Seboreik dermatit olarak isimlendirilen bu cilt rahatsızlığı, kronik seyir gösteren bir hastalıktır. Yaz aylarında biraz daha hafifleme göstermekle birlikte kışın artıcı özelliktedir.
Sedef hastalığı ile karıştırılmaktadır. Saçlar haricinde seboreik egzamanın görüldüğü diğer bölgeler arasında kulak arkası, göğüs ön yüzü ve burun yanları da yer almaktadır. Hastalığın atak yapmasında stresin etkisi büyüktür. Genetik faktörler hastalığın gelişmesinde etkiye sahiptir. Saç egzaması tedavisinde medikal şampuanlar, kaşıntı giderici tabletler ve steroid içeren losyonlar verilmektedir.
Kulaklarda dermatit
Küpe, piercing ya da ağır kozmetik ürünleri nedeniyle kulak tahriş olabilmekte ve egzama oluşabilmektedir. Kulak egzamasının tamamen iyileştirilmesi zor olsa da kontrol altında tutulabilmesi mümkündür. Kulak egzaması tedavisi, kremler ile gerçekleştirilebilmektedir.
Kulak egzaması; kulak zarında, kulak kanalında ve kulak arkasında görülebilmektedir. Aşırı kulak hassasiyeti, yanma, şişkinlik, su toplama, kanama gibi etkenler kulak egzaması belirtileri arasındadır. Kulak egzamasının birkaç çeşidi bulunmaktadır. Tedaviye başlamadan önce egzama çeşidi belirlenmeli ve uygun tedavi yöntemi tercih edilmelidir.
Ellerde dermatit
Değişik tipleri bulunan egzamanın en çok etkilediği organlarımızdan biri ellerdir. Ellerde, derinin savunma kapasitesinin azalması veya yok olması sebebiyle ortaya çıkmaktadır.
Sık sık el yıkamak, deterjan, sabun ve çamaşır suyu ile iç içe olmak, tozlu ortam gibi faktörler derinin yıpranmasına ve hastalık oluşumuna zemin hazırlamaktadır. Elde egzama en fazla el ön kolda ve sırtta görülür. Tek elde başlayan lezyonlar diğer ele doğru yayılma gösterebilmektedir.
Yüzde dermatit
Zararlı kozmetik ürünü kullanımı, güneşe maruz kalma, genetik yatkınlık, stres, bağışıklık sorunları, zararlı alışkanlıklar, endokrin sorunları, vitamin yetmezliği gibi etkenler yüzde egzama oluşumuna sebep olabilmektedir. Çevresel etkenler tetiklemese bile sadece genetik yatkınlıktan dolayı da yüzde egzama görülebilmektedir. Yüzde egzama tedavisi için krem gibi ilaçlar tercih edilmektedir. Tedaviyi hızlandırmak için zararlı çevresel etkenlerden uzak durulmalıdır.
Ayaklarda dermatit
Kaşıntı, kızarıklık, kabarcıklar, iltihap, kuruluk, ciltte kalınlaşma şeklinde kendini gösterebilmektedir. Ayak egzaması ile ayak mantarı birbirine çok benzerlik gösterir. Ancak ayak mantarı daha çok parmak aralarında ve tırnaklarda oluşmaktadır.
Mantar bulaşıcıyken ayakta egzama bulaşıcı değildir. Ayakta egzamada ayakların nefes alması, terli kalmaması, nemlendirici krem kullanılması gerekmektedir. Ayaklarda egzama görülmesi durumunda ayakların terli kalmamasına, nefes almasına ve nemlendirici ile nemlendirilmesine özen gösterilmelidir.
Stres egzaması
Stres de bazı durumlarda hastalık oluşumuna neden olabilmektedir. Stres egzamasını rahatlatmak için her fırsatta deri nemlendirilmeli ve mümkün olduğu kadar stresli ortamlardan uzak durulmalıdır.
Nasıl tedavi edilir?
Acısı ve kaşıntısı nasıl geçer sorusu hastalar tarafından oldukça sık sorulmaktadır. Şikayetler görüldüğünde mutlaka cilt doktoru olarak da bilinen dermatoloji doktoruna başvurulmalıdır. Egzamanın kesin tedavisi bulunmamakla birlikte egzama tedavisinde kilit nokta, hastalıktan korunmadır.
Doktora danışarak, verilen uyarı ve önlemlere uyarak, egzamadan kaynaklanan şikayetler azalmaktadır. Tedavide kortizon dışı bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar, ıslak pansumanlar ve lokal kortikosteroidli pomadlar kullanılır. Atak sıklığını azaltmak, deriyi güçlendirmek amacıyla nötral sabunlar, bariyer kremler, nemlendiriciler, egzama eldivenleri ve özel dermatolojik şampuanlar önerilmektedir.
Evcil hayvalara dikkat!
Atopik dermatit bazı hastalarda gıdalar, ev tozu akarları, evcil hayvanlarla temas sonrası alevlenebilir. Diyet listesi, evcil hayvanın ortamdan uzaklaştırılması, akarların ortamdaki miktarını azaltmak hastalık üzerinde iyileştirici özelliğe sahiptir.
Bitkisel tedavi için doktora danışılmalıdır. İnternette yer alan egzama bitkisel tedavi ürünleri ya da bitkisel kürlerin yan etkileri bulunabileceği için mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
Eldivenler koruyucu görevi üstlenebilir
Ellerinde kaşıntılı dermatit sorunu olanların gece yatarken ya da ev işi yapan kadınların kullandığı eldivenler koruyucu olabilir. Egzama hastalığı için kullanılan özel eldivenleri, pamuklu ya da penye gibi kumaşlardan üretilmektedir ve hastalığa neden olan alerjenlerle etkileşimi kesmek için etkili olabilmektedir Temizlik yapan ya da kimyasal ürünlerle uğraşanların kullanabileceği bu eldivenler yine doktora danışılmadan alınmamalıdır.
Egzamaya ne iyi gelir?
Egzamadan korunmak ya da atak dönemini rahat geçirmeye yarayan önlemler şu şekildedir:
- Egzamalı bölgeyi kaşımamaya ve tahriş etmemeye özen gösterilmelidir.
- Bulunan ortam yeterli nem ve ısı oranına sahip olmalıdır.
- Ev sık sık havalandırılmalıdır.
- Banyo sıklığı mevsime göre ayarlanmalıdır. Gün aşırı banyo yapmaya özen gösterilmelidir.
- Sert lifler ve keseler kullanılmamalı, çok sıcak suyla banyo yapılmamalıdır.
- Nötr sabun tercih edilmelidir.
- Banyo sonrası tüm vücuda nemlendirici sürülmelidir.
- Egzamadan korunmak için bağışıklık sisteminin güçlü olmasına özen gösterilmelidir.
- Eller sık sık nemlendirilmelidir.
- Eller ılık suyla yıkanmalı ve kağıt havluyla kurulanmalıdır.
- Temizlik yaparken eldiven kullanılmalıdır.
- Kışın yünlü giysiler direkt cilde temas ettirilmeden penye ya da içlik üzerine giyilmelidir.
- Yünlü, polar halı ve battaniye gibi toz çeken eşyalar özellikle yatak odasından uzak tutulmalıdır.
- Stresten uzak durulmaya çalışılmalıdır.
- Çiğ sebze ve meyvelere, et ve balık ürünlerine çıplak elle temas edilmemelidir.
- Sağlıklı beslenmeye özen gösterilmelidir.
- Günlük yeterli miktarsa su içilmelidir.
- Doktorun verdiği egzama diyeti uygulanmalıdır.
İlaçları nelerdir?
Hastalığın tedavisi için çeşitli ilaçlar bulunmaktadır. Bu ilaçların doktor kontrolünde kullanılması son derece önemlidir. Cilt, enfekte olduğu zaman egzama ile birlikte enfeksiyonun da tedavi edilmesi gerekmektedir. Egzamanın çok ilerlemiş olması durumunda antibiyotik kullanımı gerekebilir.
Erken teşhis edilen egzamaya ise genellikle hafif kortizonlu kremler uygulanır. Kırmızı leke şeklinde görülen ve kaşıntı veren egzamalarda ilk tercih kortizon kremleridir. Kaşıntıyı kontrol altına aldıktan sonra bu kremlere ara vermek, cildi yan etkilerden korumak için yararlıdır.
Egzama hastalığı ağrı yapar mı? Kaşıntısı nasıl geçer?
Bazı türlerde kaşıntı en önemli problemlerden biridir. Hastalar sıklıkla kaşınmaktadır. Bu durum stresi, stres de egzamayı alevlendirmektedir. Bu durumda hastalar bir kısırdöngü içerisine girmektedir.
Kaşıntılı bölgenin tırnakla kaşınması deride kanama, iltihaplanma ve ağrıya neden olabilir. Doktor kontrolünde doğru tedavi planlamasının yapılması kaşıntı şikayetlerinden kurtulmak için çok önemlidir.
Özel kozmetik ürünler kullanılmalı mı?
Hastalar egzama için yüz temizleme jeli, duş jeli gibi ürünlerin kullanımı konusunda mutlaka doktora danışmalıdır.
Egzama hastalığı saç derisinde görülür mü?
Kesin çözümü olmadığı gibi saçta da egzamaya rastlanabilir. Saçlı deride pul pul dökülme, kabuklanma ve bazen sulantılı yaralar ile kendini belli eden ve saç egzaması kroniktir. Yaz aylarında daha hafifleme göstermekle birlikte kışın artıcı özelliktedir. Sedef hastalığı ile karıştırılmaktadır.
Saçlı deri dışında kaşlar, burun yanları, kulak arkası, kulak içi ve göğüs ön yüzü seboreik egzamanın görüldüğü diğer bölgelerdir. Hastalığın atak yapmasında stresin etkisi büyüktür. Genetik faktörler hastalığın gelişmesinde etkiye sahiptir. Hastalığın tedavisinde egzama şampuanı olarak tanımlanan medikal şampuanlar, steroid içeren losyonlar, kaşıntı giderici tabletler verilir.
Gece kaşıntısı olur mu?
Kaşıntı özellikle geceleri daha fazladır. Hastayı uykudan uyandırabilir. Kaşıntı kronik hal kazandığında deride kalınlaşmaya neden olur. Yeni doğan döneminde başlayan atopik dermatitli olan bebeklerin yüzde 50’si, iki yaşına geldiğinde şikayetler ortadan kalkmaktadır.
Bebeklerde görülür mü?
İmmünolojik yatkınlık ve çevresel faktörler nedeniyle sıklıkla bebeklik ve çocuklukta görülen konak olarak bilinen atopik dermatit, erişkin dönemde hafifleyip geçebilir; ama tekrarlayıcıdır. Çocukların yüzde 5-20’sini etkiler. Bebeklerde ilk 3 ayda başlar, yüz öncelikle tutulur, sonra gövde ve kol-bacağa yayılır.
Kuruluk ve bazen sızıntılar oluşur. Çocukluk döneminde kol-bacak eklem iç kısımları; erişkinde ise yine eklem içleri, göz kapakları, meme başı ve ellere yerleşir. Kaşıntı, kuruluk, kızarıklık, pullanma ve deride kalınlaşma görülür.
Egzama ile Sedef ile birbirine benzer mi?
Egzama ve sedef hastalığı ciltte tahrişe neden olmaları ve psikolojiyi olumsuz etkilemeleri nedeniyle bazı yönlerden benzerlik göstermektedir. Sedef hastalığında egzamada olduğu gibi kaşıntı bazı hastalarda en belirgin şikayet olabilir ama sulanma görülmemektedir. Pek çok farklı tipi bulunmaktadır. Tedavi ile tamamen ortadan kaldırılabilmektedir ancak sedef hastalığı tekrarlayıcı özelliğe sahiptir.
Bulaşıcı mıdır?
Bulaşıcı bir hastalık değildir.
Kışın artar mı?
Kış aylarında soğuk hava ve nem oranının düşük olması egzama hastalığının artış göstermesine neden olur. Kapalı ısıtma sistemlerinin yaşam alanını kurutması, kalın kıyafetlerin giyilmesi ve daha sıcak banyo uygulaması da egzamayı tetikleyebilmektedir.